Հայաստանի, Արցախի Հանրապետությունների համար ողբերգական հետևանքներով 44-օրյա պատերազմից 4 տարի անց ռազմական գործողություններն ավարտվել են, սակայն չի հաջողվել ավարտին հասցնել Ադրբեջանի հարձակողական և անընդհատ նորանոր զիջումներ կորզող քաղաքականությունը։ Երևան-Բաքու պատերազմն ավարտվել է միայն ռազմի դաշտում, այն ավելի մեծ ինտենսիվությամբ շարունակվում է բանակցային սեղանի շուրջ։
Օգոստոսի 31-ին Նիկոլ Փաշինյանն իր վերջին ասուլիսում հայտարարեց, որ դեռևս որոշում չունեն՝ նոյեմբերի 11-22-ը Բաքվում անցկացվող ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության համաժողովին՝ COP29-ին մասնակցության վերաբերյալ։
Հոկտեմբերի 28-ին Խորհրդարանի բակում լրագրողներն ԱԱԾ տնօրեն Արմեն Աբազյանից հետաքրքրվել էին՝ գերիների, անհետ կորածների հարցով հնարավո՞ր է առաջիկայում հանդիպում տեղի ունենա ադրբեջանական կողմի հետ, ինչին ի պատասխան՝ ԱԱԾ տնօրենն ասել էր՝ հանդիպում չի եղել, բայց նախատեսվում է։
Այսօր Կառավարության հերթական նիստից հետո լրագրողների հետ զրույցում Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Վահան Կոստանյանն ասաց, որ Ադրբեջանի դեսպանի կողմից Տիգրան Բալայանի հասցեին հնչեցրած սպառնալիքները, բնականաբար, տհաճ ու մտահոգիչ միջադեպ է։
«Մեր ժողովրդին այս ամենին զուգահեռ՝ պետք է ցույց տանք, որ այս իշխանություններն ուղղակի հայանպաստ գործողություն անելու պատրաստ չեն, հետևաբար՝ փրկության ճանապարհը նախ այս իշխանություններից ազատվելն է, նրանց երկրի կառավարման ղեկից հեռացնելը»։
ՀՀ ԳԱԱ կենդանաբանության և հիդրոէկոլոգիայի գիտական կենտրոնի տնօրեն Բարդուխ Գաբրիելյանի կարծիքով՝ հայկական կողմից որևէ մեկը չպետք է մասնակցի Բաքվում անցկացվելիք համաժողովին։
«Նիկոլն ու Արաբաթ Միրզոևն ո՞վ են, որ ինքնուրույն որոշում կարողանան կայացնել: Բաքուն կարող է ասել՝ չգաք՝ կհարձակվեմ, Վարդենիսի, Կապանի մոտ ինչ-որ տարածքներ կգրավեմ, Նիկոլն էլ վաղը-մյուս օրը կասի՝ COP29-ին գնացի, որ փրկեմ ձեզ ադրբեջանական հարձակումից, մենք փրկիչներ ենք: Այնպես որ, զարմանալ պետք չէ, 90 տոկոսով համոզված եմ, որ կգնան Բաքու, որովհետև դա պետք է Ադրբեջանին, որպեսզի ինքը ցույց տա կզած Հայաստանի Հանրապետություն, որպեսզի ցույց տա, որ՝ այ, դուք, ֆրանսիացիներդ, ամերիկացիներդ, որ իբր թե հայերի համար դոշ եք տալիս, իրենք գալիս են Բաքու, դուք մեզանից ի՞նչ եք ուզում»,- ընդգծեց նա:
«ԱԺ «Պատիվ ունեմ» և Հայաստան» խմբակցությունները նախաձեռնելու են հրատապ նիստ, որի նպատակն է առաջարկել ԱԺ-ին ընդունել հայտարարություն, որն ուղղված կլինի Հայաստանի կառավարիչներին, միջազգային հանրությանը և Ադրբեջանին՝ կապված Բաքվում անօրինաբար պահվող հայ գերիների, ռազմաքաղաքական առաջնորդների վերադարձի հարցի հետ: Տեսնենք, թե ինչպես ՔՊ-ն իրեն կպահի՝ հայ գերիների վերադարձի վերաբերյալ հայտարարության քննարկման և ընդունման համատեքստում»:
Հայկ Մամիջանյանն անդրադարձավ խորհրդարանում Արարատ Միրզոյանի՝ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ արած հայտարարությանը. «Այսօր ՀՀ արտաքին գործերի նախարարն ասում է, որ նման առաջնահերթություն ՀՀ-ն չունի: Իմ ամենաատելի արտահայտությունը վերջին 6 տարիների ընթացքում դարձել է «բա, որ ասում էինք»-ը: Երբ տարիներ առաջ ասում էինք, որ Նիկոլ Փաշինյանն ու ՔՊ-ն գալիս են իշխանության՝ Արցախը հանձնելու և Ցեղասպանության հարցը մոռացության մատնելու համար, հիմա երկուսն էլ իրողություն են՝ Արցախը հանձնված է, իսկ Ցեղասպանության ճանաչման հետ կապված՝ ՀՀ ԱԳ նախարարն ասում է, որ նման առաջնահերթություն ԱԳՆ-ն չունի»:
Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի ղեկավար, ՄԻԵԴ-ում հայ գերիների շահերի ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանն այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ անդրադարձավ նաև այն գերիների վերադարձի վերաբերյալ հարցերին, որոնք թեև հայտնվել են Ադրբեջանի հսկողության տակ, զրկվել են իրենց ազատությունից, սակայն Ադրբեջանը պաշտոնապես չի ընդունում այդ հանգամանքը՝ հրաժարվելով անգամ տեղեկություն տրամադրել։
«Այս երկու իրավունքներն ավտոնոմիա ունեն․ իհարկե, երբ ճնշվում է ազգերի ինքնորոշման իրավունքը, և այդ իրավունքն իրացնող անհատները բռնի տեղահանվում են իրենց հայրենիքից, փաստացիորեն դադարում է ազգերի ինքնորոշումը, սակայն վերադարձի իրավունքը ձեռք է բերում նոր իմաստ»,- «Արցախահայերի վերադարձի իրավական հեռանկարները և հայ-ադրբեջանական իրավական վեճերը միջազգային դատարաններում» թեմայով քննարկման ժամանակ անդրադառնալով առանց ինքնորոշման իրավունքի ճանաչման՝ վերադարձի իրավունքի իրացման մասին հարցերին՝ նշեց իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրերն ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանն ու Ֆրանսիայի Paris-Panthéon-Assas համալսարանի միջազգային իրավունքի դոկտոր, փաստաբան, Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի նախկին գլխավոր քարտուղար, ֆրանսահայ Րաֆֆի-Ֆիլիպ Կալֆայանն են։
Եվրախորհրդարանաի լիագումար վերջին նիստում պատգամավորներից մի քանիսն անդրադարձել են Բաքվում հայ պատանդներին, գերիներին, ինչպես նաև Ադրբեջանի ցեղասպան գործողություններին, որի արդյունքում արցախահայերը բռնի տեղահանվել են իրենց բնօրրանից։
Բնականաբար, մեկ անգամ ինչ-որ ակցիա անելով բոլոր հարցերը չեն լուծվելու, սակայն սա չի նշանակում, որ պետք է հանդիստ նստենք ու սպասենք, թե ով՝ երբ է կողմնորոշվում կամ երբ է իր մոտ այդ հարցը հասունանում։ Իմ խորին համոզմամբ այս իրավիճակը բոլորին մղում է նրան, որ ամեն հայ, աշխարհի որ մասում էլ լինի՝ պետք է իր խոսքը բարձրացնի ի աջակցություն մեր բոլոր այն ռազմագերիների, արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարության այն առաջնորդների օգտին, որոնք այսօր գտնվում են Բաքվի բանտերում։
Նիկոլը հայտարարում էր, որ ինքը գերագույն հրամանատար է, թող որևէ մեկը չկասկածի, երկու պատերազմներում տեսանք՝ նա ինչի է ունակ, եթե նրա օրոք մի պատերազմ էլ լինի՝ հավատացեք, Հայաստանի վերջն է լինելու։ Իսկ Ադրբեջանը հիմա ամեն ինչ անում է պատերազմ սկսելու համար»,- շեշտեց նա և հավելեց՝ չի բացառում, որ COP-29-ից հետո Ադրբեջանը գնա ռազմական գործողության, հատկապես այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանի ռազմական նորանշանակ ղեկավարությունը ծանոթանա դիրքերին ու տեղեկատվությանը։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը 1992-1998թթ. Հայաստանի խորհրդարանի փոխնախագահ, արտակարգ և լիազոր դեսպան Արա Սահակյանն է։
Արցախի Հանրապետության Մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանը, սակայն, համոզված է, որ այս ժամանակահատվածում ցանկացած հարթակ պետք է օգտագործվի արցախահայերի, առհասարակ հայության համար կարևորություն ունեցող բոլոր հարցերը բարձրաձայնելու համար, այդ թվում՝ գերիների, պատանդների հարցը։
ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Սեյրան Օհանյանն այսօր խորհրդարանական խմբակցությունների ճեպազրույցների ժամանակ հիշեցրեց, որ շուտով լրանալու է Արցախի ամբողջական օկուպացիայի ու արցախահայերի բռնի գաղթի մեկ տարին։
«Ադրբեջանում ապօրինաբար պահվող հայ գերիներին վերադարձնելու խնդրի առաջնային հասցեատերը հենց պետությունն է, որովհետև իր քաղաքական պաշտպանության տակ գտնվող անձանց վերադարձի հարցն է, և քանի որ խնդիրը նաև միջազգային հարաբերություններին է առնչվում»,- 168․am-ի հետ զրույցում նշեց «Իրավական ուղի» ՀԿ-ի համահիմնադիր, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը՝ արձագանքելով մեր այն արձանագրմանը, որ այս օրերին հնչում են տեսակետներ, ինչով փորձ է արվում կառավարության կոնկրետ պարտականությունն անորոշաբար դնել հայ ժողովրդի ուսերին:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկի Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության նախագահ Սուրեն Սուրենյանցն է։
«Հիմա նման բան են ասում մարդիկ, որոնք նուռը ձեռքներին սելֆիներ էին անում իրենց ասած Ակնայում, մեզ քննադատում էին փոխզիջումների համար։ Ի՞նչ եք սպասում մի «քաղաքական» ուժից, որն իր կոտրած ձեռքով ստորագրել է Պրահայի փաստաթութը, որով Արցախը մտել է Ադրբեջանի կազմի մեջ,- ասաց Շարմազանովը՝ այդ քայլը լավ արարք համարողներին հարցնելով,- Բա որ լավ եք արել, 5000 զոհ ինչո՞ւ տվեցիք, իսկ կարո՞ղ է հաջորդիվ էլ ասեք՝ լավ ենք արել, որ 5000 զոհ ենք տվել»։
«Ես այլ տրամաբանության մեջ եմ ասել, պետք չէ կոնտեքստից կտրել։ Եթե ՀՀ անվտանգության հարցը լինի ձեր հարցն էլ, իմ համար փակված կլինի, որովհետև նժարի վրա այլ բան է դրված լինելու։ Շատ վատ բան ես անում, որ տարիներ առաջ այդ փակ թեման էմոցիաների վրա փորձում ես սակարկել։ Կրկնում եմ՝ եթե լինի Հայաստանի հարցը, ու ասեն՝ Անիին ու ինձ՝ Ալենին, պետք է սպանել, ես այդ հարցը կդնեմ նժարին»,- խոսքն ուղղելով լրագրողին՝ ասաց Ալեն Սիմոնյանը։
Ադրբեջանում Արցախի Հանրապետության նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարների նկատմամբ հարուցված շինծու քրեական գործի նախաքննությունն ավարտվել է, նյութերն առաջիկայում կներկայացվեն դատարան։
Մի քանի օրից կլրանա մեկ տարին՝ ինչ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը գտնվում է ադրբեջանական պատանդառության մեջ, նրանց հետ՝ նաև բազմաթիվ հայ գերիներ, ռազմագերիներ, որոնց մի մասի տվյալները մինչ օրս Ադրբեջանը չի հաստատում։
Արցախի կորուստը լռության մատնելը վտանգում է Հայաստանի անվտանգությունը. Նաիրա Զոհրաբյան
Արցախցիների՝ Արցախ վերադառնալու հարցը Փաշինյանը Հայաստանի պետական շահին դեմ է համարում
Արայիկ Հարությունյանը չէր ուզում Արցախի վերջին նախագահը լինել, և տեսնելով,որ ամեն ինչ ավարտված է, հրաժարական տվեց. նրա հրաժարականը ՀՀ իշխանության հետ համաձայնեցված էր կամ նրանց ճնշման ներքո էր»:
«Ես՝ որպես ՀՀ քաղաքացի, 2020 թվականից հետո ինձ ոչ մի օր, ոչ մի ժամ ապահով չեմ զգում. Անկանխատեսելի մթնոլորտում է Հայաստանը: Այս իրավիճակում առողջ ապրելակերպ քարոզելը, հեծանիվը և այլն հատուկ են արվում: Ես նորմալ կհամարեի, եթե մենք նորմալ պայմաններում ապրեինք, բայց կյանքը ցույց է տվել, հատկապես՝ վերջին 4 տարիներին, որ երբ լինում է շատ լարված, ողբերգական մթնոլորտ, իրենք ընտանիքով սկսում են ակտիվանալ, ինչ-որ բաներ անել՝ կերակուր կամ առողջ ապրելակերպ գովազդել»:
Գերիների հարցը զգայուն է, մարդասիրական, և շատ կարևոր է, որ տարբեր ոլորտի մասնագետներ խնդիրը պահեն ուշադրության ներքո։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ Ազգային ժողովի (ԱԺ) «Պատիվ ունեմ» ընդդիմադիր խմբակցության քարտուղար, Հայաստանի հանրապետական կուսակցության Գործադիր մարմնի (ԳՄ) անդամ Տիգրան Աբրահամյանն է։
