«Հարկային բեռի ավելացում, հարկային տեռոր, վարկերի անհասանելիություն, աշխատակազմի ներգրավման բարդություններ. սրանք բոլորը տանում են փոքր և միջին բիզնեսների տապալման։ Կառավարության նպատակը ՓՄՁ ոլորտի տապալումն է, որպեսզի դրանից հետո զարկ տա խոշորների զարգացմանը, որովհետև խոշոր բիզնեսները կառավարելի են»,- ասաց «Հայաստանը ես եմ» նախաձեռնության նախագահը՝ ընդգծելով, որ ՓՄՁ ոլորտի տապալման հետևանքով ՀՀ Կառավարությունը կզրկվի 15 միլիարդ դրամ հարկային հավաքագրումից, 55.000 բիզնես կհայտնվի փակման եզրին։
Կառավարության ապրիլի 11-ի նիստում գործադիրը չզեկուցվող նախագծերից մեկով հավանություն տվեց Պետական եկամուտների կողմիտեի ներկայացրած մի նախագծի, որով պետական բյուջեից 7.3 միլիարդ դրամ կհատկացվի այն առևտրականներին, որոնք այս օրերին պարբերաբար բողոքի ակցիաներ են անում Կառավարության շենքի բակում՝ դժգոհելով շրջանառության հարկի շեմի բարձրացումից։
Ապրիլի 14-ին փոքր և միջին բիզնեսի ներկայացուցիչները բողոքի մեծ ակցիա կիրականացնեն Կառավարության շենքի մոտ. նրանց պահանջը կրկին նույնն է լինելու՝ վերացնել շրջանառության հարկը բարձրացնելու մասին Կառավարության որոշումը, թույլ տալ իրենց մնալ Հայաստանում ու աշխատել։
«Կրկնում եմ՝ այդ որոշումը չի հետաձգվել, ընդամենն իրենց որոշումը գործողության մեջ դնելու համար որոշվել է 6 ամսվա ընթացքում վերադարձնել ծախսերի մի մասը, եթե, իհարկե, հիմնավորվի և գույքագրվի ու էլեկտրոնային ձևով ներկայացվի ՊԵԿ։ Սա իր հետ բերում է մեծ վտանգներ, օրինակ, ապրանքը ներկայացնելիս, եթե ստուգումներ արեցին ու պակասորդ հայտնաբերեցին, ապրանքի 50 տոկոսը բռնագանձելու են։ Ավելցուկի դեպքում ապրանքի 20 տոկոսն է պետությունը բռնագանձելու՝ որպես չգրանցված ապրանք։ Բոլոր խնդիրները լուծելու փոխարեն՝ լղոզում են ու հասարակությանը համոզում են, թե ընդառաջ են գնում միջին ու փոքր բիզնեսի ներկայացուցիչների պահանջին»,- հավելեց Կարեն Ավագյանը։
«Միայն մեկնաբանում են, թե մեր բողոքները հիմնավորված չեն, բայց մենք հո գիտե՞նք, որ գույքագրումն իրենից մեծ վնաս է ներկայացնում։ Շատերը չգիտեն՝ սրա տակ ինչ վտանգ կա, մարդկանց ուղղակի կործանում են, էլի»,- նշեց Կարինե Գևորգյանը։
Հայաստանի փաստաբանները բողոքում են իշխանությունների հարկային քաղաքականությունից։ Ըստ նրանց՝ 2025թ. հունվարի 1-ից ուժի մեջ մտած «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ կատարելու մասին» օրենքը խնդրահարույց է՝ ինչպես փաստաբանների, այնպես էլ՝ փաստաբանական օգնության անհրաժեշտություն ունեցող անձանց համար։
«Վերադարձել ենք աշխատանքի, սակայն մի քանի տաղավարներ արդեն փակվել են։ Բացի այս ամենը, օնլայն հարթակը մեզ շատ է վնասել։ Իմ շրջապատում այնքան մարդուց եմ լսում, որ ասում է՝ գնում եմ «Զառա» խանութում փորձում եմ, նույն ապրանքը էժան գնով Հունաստանից պատվիրում եմ։ Բնականաբար, ես էլ գնորդ լինեմ, այդպես կանեմ, էժան տարբերակը կփնտրեմ։ Բայց ղեկավարությունը գումարը պետք է հավասարեցնի, որ այդ գումարը իր երկրում պտտվի, իր քաղաքացին աշխատացնի, որ քաղաքացին ապրանքը գնի, մենք էլ հարկերը նորմալ տանք։
ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գառնիկ Դանիելյանը վստահեցնում է՝ փաշինյանական իշխանության վարած քաղաքականության հետևանքով Հայաստանը կանգնելու է դեֆոլտի առաջ. պատճառը պետության վերցրած արտաքին պարտքի ծավալն է և դրա տոկոսների համար անհրաժեշտ միջոցների՝արդեն իսկ նկատվող սղությունը։
Նկատվում է վերաարտահանման ծավալների կտրուկ նվազում, հարկային բեռի մեծացում: Մի շարք կոնկրետ հարկերի գծով՝ ակցիզային հարկի, շրջանառության հարկի, կան օրենքների նախագծեր, որոնք բացասական ուղերձներ են հղում բիզնեսին: Մասնագիտական ծառայությունների մասով շրջանառության հարկն էապես բարձրանում է, մի շարք ծառայություններ էլ տեղափոխվում են ավելացված արժեքի հարկման դաշտ։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն «Ազատություն» կուսակցության նախագահ, տնտեսագետ, «Միասին» դաշինքի համահիմնադիր Հրանտ Բագրատյանն է։
Հարկման ընդհանուր համակարգին անցնելու անվան տակ կառավարությունը փոքր բիզնեսի հարկային բեռն անգամներով ավելացնում է, հանում է շրջանառության հարկի դաշտից, փոխարենը՝ նույն դաշտում գործող խոշոր բիզնեսին արտոնություններ է տալիս, նվազեցնում է շրջանառության հարկը։ Այսքանից հետո փորձում են համոզել, թե շրջանառության հարկը վնասակար է պետության համար, ու պետք է հրաժարվել դրանից։
«Իսկ քանի որ բյուջեով պլանավորած ցուցանիշների կատարման պարտավորությունը ֆինանսների նախարարությանն է նաև, ուստի նրանք, հիմքում դնելով հորիզոնական արդարության սկզբունքը, հիմա առաջարկում են հրաժարվել շրջանառության 5 տոկոսանոց հարկից, որովհետև արդար չէ, երբ նույն գործն անող մեկը վճարում է 5 տոկոս, մյուսը՝ 20 տոկոս հարկ։ Առաջարկված փոփոխությունը հենց այդ անհավասարության չեզոքացմանն է միտված»,- ասաց Արամյանը։
«Այդ նույն ֆինանսների նախարարին պետք է ասել՝ 6 տարի է, ասում ենք՝ տնաքանդություն է միկրոձեռնարկատերերին հարկերից ազատելու որոշումը. հարկե՛ք նրանց։ 24 միլիոն դրամ շրջանառություն ունեցող առևտրականներին հարկերից ազատելը պետականակործան որոշում է, ուստի հիմա թող ասեն, թե որքա՞ն կորուստ է կրել պետական բյուջեն Երևանից դուրս գործող միկրոձեռնարկատերերին հարկերից ազատելու հետևանքով»։
Տնտեսագետ-վերլուծաբան Լիլիա Ամիրխանյանը 168․am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով առկա հարկային քաղաքականությանը, նկատեց․ «Այսօր մենք ունենք հարկային վարչարարության բավական խիտ փուլ՝ շրջանառության հարկատեսակի հետզհետե չեղարկում, հարկադրույքների ավելացումներ այլ ուղղություններով, գույքահարկի սպասվող շարունակական թանկացում և այլն»։
Տնտեսագետ, ԱԺ ընդդիմադիր պատգամավոր Թադևոս Ավետիսյանը 168․am-ի հետ զրույցում այս առնչությամբ հիշեցրեց Փաշինյանի ու նրա թիմի դեռ իշխանամուտի խոստումների բույլը՝ քաղաքացուն աղքատության ճիրաններից ազատելու, նպաստից դեպի աշխատանքի դաշտ բերելու մասին։
Ավարտվում է այն ոսկե շրջանը, երբ իշխանությունների կամքից անկախ, փողը ջրի նման հոսում էր պետական բյուջե։ Իրենք էլ գլուխ էին գովում, թե գերակատարում են բյուջեի մուտքերը։
Քաղաքացուց պահանջում են շատ վճարել, որպեսզի էլ ավելի շատ կարողանան բավարարել իրենց քմահաճույքները։ Իսկ քաղաքացին, ինչպես սովորաբար լինում է, կշարունակի մնալ ձեռնունայն։ Դրա համար էլ բուն բյուջեին Նիկոլ Փաշինյանն այդպես էլ չանդրադարձավ։ Մեկ այլ պարագայում պոպուլիզմը «խոդ» էր տվել։ Այս անգամ ոչինչ չասաց։ Հայտարարեց, որ ոչինչ չի ասելու բյուջեի մասին, ոչ մի թիվ չի հնչեցնելու։ Թե ինչո՞ւ, պարզ է՝ ասելիք չկա, սպասելիք՝ ևս։ Այս տարվա բյուջեն ձախողել են՝ խնդիրներ ստեղծելով հաջորդ տարվա բյուջեի համար։
Արտոնությունների վերացումը, որքան էլ առաջին հայացքից գուցե գայթակղիչ է թվում բյուջեի եկամուտներն ավելացնելու տեսակետից, նույնքան վտանգավոր է։ Եթե վաղը բոլոր արտոնությունները միանգամից հանվեն, կասկած չկա, որ դրանց իրական էֆեկտը շատ ավելի փոքր է լինելու բյուջեի եկամուտների վրա, քան արտոնությունների այն տպավորիչ ցուցանիշներն են, որոնք ներկայացվում են։
Այսօրվա իշխանությունները, որոնք ժամանակին իրենց հռչակել էին փոքր բիզնեսի ջերմեռանդ պաշտպան, ամենուրեք արտոնյալ պայմաններ ու արտոնություններ էին խոստանում, հիմա բահն ու քլունգն առած՝ ընկել են փոքր բիզնեսի հետևից։ Անգամ եղած չնչին արտոնություններն են ուզում վերացնել, հարկային բեռն են պատրաստվում ավելացնել, ստիպել անհամեմատ ավելի շատ վճարել, քան վճարում էին։
Կառավարությունը երկար ժամանակ տարբերակներ է փնտրում, որպեսզի ավելացնի փոքր բիզնեսի հարկային բեռը։ Դրա համար տարատեսակ, ընդհուպ՝ զավեշտի հասնող պատճառաբանություններ են բերում։ Բայց իրական նպատակը մեկն է՝ ավելի շատ հարկ գանձել փոքր բիզնեսից։
Իշխանությունների հարկային վարչարարության, նոր հարկային բեռի մասին 168.am-ի հարցադրումներին ի պատասխան՝ Աուդիտորների պալատի նախագահ, տնտեսագետ Նաիրի Սարգսյանը պայմանավորեց Բյուջե 2024-ի կատարման մտահոգություններով:
Հայաստանի փաստաբանական համայնքը մտահոգված է Ֆինանսների նախարարության նոր նախաձեռնությամբ, որով նախատեսվում է փաստաբանական ծառայությունների մատուցումից առաջացող շրջանառության հարկը 2024 թվականի հոկտեմբերի 1-ից դարձնել 10 %` ներկայիս 5 %-ի փոխարեն (կրկնապատկել շրջանառությունից առաջացող հարկային բեռը), իսկ արդեն 2025 թվականի հունվարի 1-ից՝ բացառել փաստաբանական ծառայություն մատուցող հարկ վճարողների գործունեությունը շրջանառության հարկի համակարգում:
«Ակնհայտորեն, նախորդ տարվա վերջից սկսած՝ այս իշխանությունները հարկային արտոնությունները վերացնելու և նաև՝ հարկային ռեժիմը խստացնելու, հարկեր քերելու քաղաքականություն են որդեգրել: Մտահոգությունն այն է, որ հիմնականում վերցված են այն ուղղությունները, որտեղ որոշակի տնտեսական աշխուժություն կա, և այդ ոլորտները նպաստել են բարձր տնտեսական աճին:
«Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» օրենքի նախագծով նախատեսվում է փաստաբանական ծառայությունների մատուցումից առաջացող շրջանառության հարկը 2024 թ. հոկտեմբերի 1-ից դարձնել 10 տոկոս` ներկայիս 5 տոկոսի փոխարեն: Ըստ այդմ կրկնապատկվել է շրջանառությունից առաջացող հարկային բեռը, իսկ արդեն 2025 թ. հունվարի 1-ից նախատեսվում է բացառել փաստաբանական ծառայություն մատուցող հարկ վճարողների գործունեությունը շրջանառության հարկի համակարգում:
Հարկային բեռը կիսելու հարցը տարաձայնություններ է առաջացրել տուրօպերատորների ու զբոսավարների միջև: Պատճառը Հարկային օրենսգրքի նոյեմբերի փոփոխություններն են, որոնցով սահմանվում է. միկրոբիզնեսից ապրանք կամ ծառայություն գնելով՝ մեկ այլ ձեռնարկություն չի կարող հանել այդ ծախսը եկամտահարկի իր բազայից: Խոշոր բիզնեսի համար նման գործարքները հարկվելու են 18 տոկոսով։
